Ψυχοφιλοσοφικά

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ

Η παραδοσιακή σκέψη, φιλοσοφική και ψυχολογική, διαχωρίζει η πιο συχνά φέρνει σε αντίθεση το σώμα και το πνεύμα. Αντιλαμβάνεται το προφανές δηλαδή τη μυστική διασύνδεση τους αλλά αδυνατεί να συλλάβει τον τρόπο που συνομιλούν κι ακόμη περισσότερο αδυνατεί να επηρεάσει τον πανάρχαιο μαγικό τους διάλογο που είναι το θεμέλιο της ανθρώπινης ύπαρξης και συμπεριφοράς.

Η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι συγκρουσιακή, ταλαντεύεται και ταλανίζεται από αντίθετες έλξεις. Απλουστευμένα ας πούμε ότι βρίσκεται αντιμέτωπη με δύο πειρασμούς που υποδύονται εναλλακτικά το δρόμο της αρετής και της κακίας.

Από τη μια το βίαιο κάλεσμα των επιθυμιών να ικανοποιηθούν και από την άλλη αυστηρή φωνή της συνείδησης που καλεί σε εγρήγορση και προσοχή. Είναι οντολογικά αντίθετες γιατί αφενός η τυφλή υπακοή στις επιθυμίες καθιστά απρόσεκτους και εκθέτει σε κινδύνους και αφετέρου η έμμονη προσκόλληση στις επιταγές της συνείδησης παραλύει και καθιστά αδύνατη την ικανοποίηση της οποιασδήποτε επιθυμίας και είναι άρνηση της ίδιας της ζωής. Η ανθρώπινη ύπαρξη βιώνει κάθε στιγμή προσπαθώντας νε επιτύχει την πιο ικανοποιητική συμφωνία η καλύτερα συμβιβασμό των δύο εμπολέμων δυνάμεων. Πόλεμος πάντων πατήρ.

Οι ιδεαλιστές ψυχολόγοι και έτεροι ψυχαγωγοί  προσπαθούν να επηρεάσουν τις επιθυμίες, δηλαδή αυτό που είναι πιο κοντά σε αυτό που ονομάζουμε σώμα, αγνοώντας το πολύπαθο κορμί και απευθυνόμενοι στη συνείδηση. Για παράδειγμα είτε κάνουν κήρυγμα είτε με πιο επιστημονικοφανή τρόπο εφαρμόζουν γλωσσολογικές η σκεπτικές θεραπείες. Σε όλες τις περιπτώσεις πρόκειται για κήρυγμα. Προσωπικά εξαιρώ ορισμένους  εμπνευσμένους ψυχοθεραπευτές που «μιλούν στη ψυχή» με τον ίδιο τρόπο που μιλούν στη ψυχή οι κορυφαίοι καλλιτέχνες. Και οι μεν και οι δε μπορεί να μας δείξουν με μαγική ευκολία το δυσεύρετο δρόμο της αρετής. Η ουσιαστική αυτή επίδραση των κορυφαίων ανθρώπων πραγματοποιείται πάντα μέσω μιας λυτρωτικής  συγκίνησης, δηλαδή μιας ιδιαίτερης σωματικής αίσθησης που λυτρώνει τα αδιέξοδα του νου. Κάθε όμως εκπαιδευτική συστηματοποίηση μιας τέτοιας δράσης φέρει εγγενώς τη σφραγίδα της αποτυχίας. Η μύηση δεν θεωρητικοποιείται.

Η αντίθετη προσπάθεια επηρεασμού της συμπεριφοράς, δηλαδή η υλιστική, πραγματοποιείται μέσω του σώματος. Σύνηθες μέθοδοι για να μεταβληθεί η συμπεριφορά δρώντας στο σώμα είναι για παράδειγμα τα ψυχοφάρμακα έχουν την ίδια αναποτελεσματικότητα. Η δράση τους είναι επιφανειακή και παροδική, διαρκεί όσο κυκλοφορεί η ουσία στον οργανισμό. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται είτε οι ουσίες χορηγούνται βιαίως είτα αναζητούνται απεγνωσμένα από το άτομο όπως συμβαίνει με τους τοξικομανείς.

Παραδόξως (;) και εδώ τα φάρμακα που εμφανίζουν κάποια αποτελεσματικότητα είναι εκείνα που επιδρούν στο συναίσθημα.

Είναι μια συγκινητική σύμπτωση των δύο δρόμων, του ιδεαλιστικού και του υλιστικού πού θεραπεύουν τη μόνη ψυχική νόσο που διέσχισε χιλιετηρίδες ανθρώπινης ιστορίας : τη Μελαγχολία.

———————————————————————————————————

ΔΙΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ

Η σκέψη εξ ορισμού τείνει να αρνείται τον εαυτό της δηλαδή την καταγωγή της για να διεκδικήσει την εγκυρότητα.

Η σκέψη προκύπτει αποκλειστικά από την ατομική δραστηριότητα και ταυτόχρονα αγωνίζεται για την υπερατομική – κοσμική καθιέρωσή της.

Από αυτή την άποψη κάθε γενικευμένο συστηματοποιημένο φιλοσοφικό, πολιτικό, επιστημονικό οικοδόμημα είναι παρανοϊκό. Συνιστά την προσπάθεια επιβολής του εγώ του φιλόσοφου εκφρασμένου σε θεωρία χωρίς να λαμβάνει υπ’οψη του την ετερότητα του κόσμου. Χωρίς να λαμβάνει υπ’ όψη του το γεγονός του θεμελιώδους διαχωρισμού του ατόμου από τον κόσμο αλλά και την ταυτόχρονη βαθειά σύνδεσή του με τον κόσμο. Η διττή αυτή φύση του ανθρώπου είναι που περιπλέκει τη σκεπτική λειτουργία και αποτελεί τη ρίζα των αδιεξόδων της.

Ο άνθρωπος είναι συνάμα μέσα και έξω από τον κόσμο. Χονδροειδώς το σώμα είναι εντός και το πνεύμα εκτός. Μόνο που το πνεύμα και το σώμα συνδέονται αδιάρρηκτα και το ένα δεν υφίσταται χωρίς το άλλο.

Η σωματική σύνδεση του ανθρώπου με τον κόσμο γίνεται χωρίς τη μεσολάβηση της σκέψης. Τα συμβάντα του κόσμου γίνονται αντιληπτά άμεσα ως βιώματα. Η σκεπτική διαδικασία είναι μεταγενέστερη της βιωματικής αντίληψης, πραγματοποιείται εκτός της διάρκειας παραγωγής του βιώματος. Η σκέψη ως προς το βίωμα, την άμεση αντίληψη του γεγονότος, είναι μεταχρονική, μετά τη λήξη του συμβάντος.

Η σχετική αποδέσμευση αυτή της σκέψης από τη διάρκεια του γεγονότος βοηθά την εντύπωση της αποδέσμευσης της σκέψης από τη φυσική πραγματικότητα που εξελίσσεται στο χρόνο. Έτσι η σκέψη διεκδικεί δάφνες αχρονικότητας, που την μπερδεύει με τη διαχρονικότητα, από το συγκεκριμένο γεγονός. Θεωρεί τον εαυτό της εξωτερικό παρατηρητή και κριτή των γεγονότων ανεπηρέαστο από την εμπλοκή του προσώπου που την διατυπώνει.

Η σχετική αποστασιοποίηση της σκέψης από το κοσμικό γεγονός και το βίωμα που προκαλεί έχει δημιουργήσει την ψευδαίσθηση ότι η αφηρημένη ανθρώπινη σκέψη μπορεί να διατυπώσει απόλυτες διαχρονικές αλήθειες.

Από την άλλη μεριά και η πλέον αφηρημένη σκέψη συνδέεται σε κάποιο βαθμό με κάποιο συμβάν του κόσμου. Έτσι δεν μπορεί παρά να εκφράζει εν μέρει την πραγματικότητα αλλά ποτέ ολόκληρη όπως η ίδια διατείνεται.

Αλλά το cogito του Χούσερλ διαφέρει από εκείνο  του Καρτέσιου : αντιλαμβάνομαι τον εαυτό μου ως σκεπτόμενο κάποιο πράγμα και αυτό είναι εκείνο που καθιστά δυνατή την πραγματικότητα του κόσμου.

Στη συνέχεια η δι-υποκειμενικότητα συγκροτεί τον εμπειρικό κόσμο