ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Ίσως η κληρονομιά του Γαλιλαίου να είναι αυτό το τεράστιο χάσμα (gap) ανάμεσα στην επιστήμη και τη θρησκεία. Διαχωρισμός στον οποίο η βία της εποχής εκείνης μετατράπηκε σε παγερή αδιαφορία που είναι η μοντέρνα εκδοχή της βίας. Δεν σου επιτίθεται, σε αγνοώ, χωρίζουμε τα τσανάκια μας, κόβουμε τις γέφυρες. Φυσικά τα φράγματα αυτά είναι επιφανειακά και τεχνητά και λίγο αντέχουν στο χείμαρρο της πραγματικότητας.

Η ψυχιατρική επιστήμη και η ψυχολογία στην αγχώδη προσπάθεια τους να φανούν «επιστημονικές» αγνοούν με περισσή, αν όχι εγκληματική, το θεμελιώδες ανθρώπινο βίωμα που είναι το λεγόμενο «θρησκευτικό συναίσθημα». Λίγο ενδιαφέρει εδώ σε ποια ακριβώς ψυχική κατάσταση παραπέμπει ο όρος αυτός. Εκείνο που υπογραμμίζουμε είναι η αδιαφορία των επιστημών της ψυχής , στις επίσημες εκδοχές τους, απέναντι σε μια ψυχική κατάσταση που είναι ίσως εκείνη που συνδέει περισσότερο απ’ όλα όλους τους ανθρώπους σε όλο τα μήκη και πλάτη της γης και σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας.

Οι ειδικοί της ψυχής παρακάμπτουν το «κύριο συστατικό» της ψυχής θεωρώντας ότι δεν συνιστά αντικείμενο της μελέτης τους. Ένα από τα παράδοξα του επιστημονικού ρατιοναλισμού.

Ο Φρόυντ έχει ενταχθεί στο τάγμα των παράδοξων αυτών ειδικών. Είναι αλήθεια ότι ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του άθεο Εβραίο αν και διαποτισμένος με την εβραϊκή παράδοση. Επίσης καταφέρθηκε εναντίον της Εκκλησίας που την προσομοίωσε με το στρατό ως προς τις ομαδικές ψευδαισθήσεις συναισθήματος ασφάλειας που παρέχει. Παρόλα αυτά που είναι συζητήσιμα ο Φρόυντ είναι ο μόνος που καταπιάστηκε με το θρησκευτικό συναίσθημα που το αναφέρει ως «ωκεάνιο» συναίσθημα. Δηλαδή εκείνο το βίωμα της ασημαντότητας του ανθρώπου μπροστά στην αιωνιότητα του κόσμου. Εξηγεί την προέλευση του από τις πρώτες εμπειρίες του αδύναμου νεογνού.

Όμως το θρησκευτικό συναίσθημα δεν είναι η αντανάκλαση της κακομοιριάς του ανθρώπου. Είναι αντίθετα η ψυχική του ανάταση η και ανάταξη μέσα από τη συμμετοχή του στο κοσμικό γίγνεσθαι, στη Δημιουργία παρόλη τη μικρότητα του.

Ο τρόπος της συμμετοχής αυτής παραμένει μυστήριο. Ότι κι αν κάνει η ανθρώπινη ματαιοδοξία παραμένει κομμάτι του κόσμου από τον οποίο δεν μπορεί να ξεφύγει. Τα δεσμά αυτά είναι μυστικά, με την αρχαία έννοια της λέξης. Με αντιφατικό τρόπο τα ίδια αυτά δεσμά είναι λυτρωτικά γιατί τον αναγκάζουν να συμμετέχει στο δημιουργικό γίγνεσθαι του κόσμου. Μπορεί τα Ελευσίνια Μυστήρια να συμμετείχαν σε τούτη την ανάδειξη των μυστικών και ιερών δεσμών του ανθρώπου, δηλαδή της ψυχής του με τη ψυχή του κόσμου.

Σε αυτόν ακριβώς το δεσμό, αν και όχι ρητά, αναφέρεται κατά κύριο λόγο η ψυχολογική προσέγγιση του Φρόυντ. Όροι δυσκολονόητοι η και παρεξηγημένοι όπως ασυνείδητο, παιδική σεξουαλικότητα, Υπερεγώ αναφέρονται σε άφατους δεσμούς του ανθρώπου με το κοσμικό γίγνεσθαι, σε καταστάσεις δηλαδή που ξεπερνούν σαρωτικά την ατομικότητά του. Παρά την αντίθετη γνώμη του εφευρέτη της Ψυχανάλυσης η Ψυχανάλυση είναι μια Μεταφυσική.

Στη Δυτική σκέψη και παράδοση η Μεταφυσική έχει υποκαταστήσει τη θεολογία, βλέπε Καντ και Χέγκελ από το 17^ο αιώνα. Οι όροι λίγη έχουν σημασία. Εκείνο που μετρά είναι το βίωμα εκείνο που μας κάνει άμεσους κοινωνούς με ότι μας ξεπερνά, είτε το λέμε μεταφυσικό, είτε μαγικό, είτε θαύμα!

Και η Γέννηση, η όποια γέννηση είναι Δημιουργία, είναι ένα θαύμα. Τουλάχιστον οι επιστήμονες μαιευτήρες δεν θα μας αρνηθούν το Δώρο αυτό.

Νικόλαος Χρηστίδης

ΚΑΒΑΛΑ

4/11/11

  ΦΩΝΗΜΑΤΑ

Λέμε, λες και ήταν πάντα αλήθεια, ότι στη γλώσσα υπάρχει ο ήχος και το νόημα. Το θεωρούμε προφανές.

Ο ήχος είναι της φωνής, της μουσικής η του κανονιού. Είναι το φυσικό φαινόμενο της αντίληψης.

Το νόημα το βρίσκουμε και στη γλώσσα αλλά με διαφορετικό τρόπο απ ότι στη μουσική.

Ο ήχος και το νόημα θεωρούνται δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Η γλωσσολογική επιστήμη στηρίχτηκε στο δυϊστική αυτή θεώρηση. Υποθέτει ότι αποκαλύπτει τη φύση της γλώσσας.

Η γλωσσολογία όταν μιλάει για τη γλώσσα δείχνει τη δυαδικότητα, το πάντρεμα του ήχου και του νοήματος. Ως η κύρια αντίφαση της γλώσσας να ήταν ο ήχος και το νόημα, ουσία και πρόθεση δηλαδή δανείζεται το ζευγάρωμα ψυχής και σώματος.

Η διπρόσωπη τούτη ενότητα της λέξης υποθέτει την ύπαρξη υλικής ουσίας, που είναι ο ήχος δίχως νόημα, στην οποία προστίθεται το νόημα. Πρόκειται για το μυστήριο της ενσάρκωσης. Με τον ίδιο τρόπο που ο Θεός εμφύσησε τη ζωή στην άψυχη ύλη.

Ξέρουμε καλά ότι απ όλα αυτά δεν στέκει.

Ο κάθε ήχος της γλώσσας είναι φώνημα, δηλαδή τρόπος που διαφοροποιούνται τα νοήματα. Οι επινοητές καταγραφείς των Αλφάβητων το γνωρίζουν πολύ καλά.

Δεν υπάρχει σκέτος ήχος στη γλώσσα, δεν υπάρχει ήχος στη γλώσσα.

Ήχος είναι η προφορική ύλη της γλώσσας.

Η εργαστηριακή, επιστημονική και στρουκτουραλιστική, μελέτη της γλώσσας τύπου Jakobson αντιστοιχεί στη μελέτη άδειων κοχυλιών.

Τα φωνήματα που εξετάζει η γλωσσολογία τα απομονώνει εργαστηριακά, τα βγάζει έξω από την ζωντανή ομιλία. Εργάζεται στην ίδια κατεύθυνση του φυσικού επιστήμονα που απομονώνει τα μικροσωματίδια για να ανακαλύψει τη δομή της ύλης.

Ακούγεται περίεργο: Η γλώσσα που παράγει νοήματα να αποτελείται από χωρίς νόημα δομικά υλικά που είναι τα φωνήματα.

Ο Jakobson λέει: « η ήχοι της γλώσσας αν τους πάρουμε ως σύνολο είναι κάτι τεχνητό που κατασκευάστηκε ειδικά για τη γλώσσα, και το οποίο έχει επομένως ένα σκοπό».

Ρήση που είναι χονδροειδής ταυτολογία. Είναι σαν να λέει ότι η γλώσσα έγινε για τη γλώσσα.

Όσο για τα χωρίς νόημα φωνήματα φτάνει να σκεφτούμε πως αντιδρά ο γονιός στα ανόητα φωνήματα του νεογέννητου.

Νικόλαος ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ

Καβάλα - Α. Μακεδονία

ΦΑΡΜΑΚΟΝ

Στις 6 και 7 του αττικού μήνα Θαργηλίωνα (Μάης-Ιούνης) γιορτάζονταν η γέννηση των θεϊκών Διδύμων του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος. Θάργηλοι ήταν τα πρώτα ψημένα καρβέλια της χρονιάς που προσφέρονταν στους θεούς στην αρχή του εορταστικού διήμερου που είχε σκοπό την κάθαρση της πόλης.  

Τα παλαιά χρόνια, η κάθαρση της πόλης συμπεριελάμβανε στις έξη του Θαργηλιώνος και περιφορά ζεύγους "φαρμακών", δηλαδή δύο ήδη καταδικασμένων σε θάνατο καταδίκων, ενός άνδρα και μιας γυναίκας, που έπαιζαν τον ρόλο των "αποδιοπομπαίων". Οι "φαρμακοί" (ταϊσμένοι για πολλούς μήνες με τα καλύτερα τρόφιμα και δημοσία δαπάνη) που περιφέρονταν στολισμένοι με ιερά ενδύματα και στεφάνια σύκων στους δρόμους της πόλης με συνοδεία αυλών για να "απορροφήσουν" κάθε μίασμα, αρχικά συνηθιζόταν να φονεύονται, ενώ αργότερα καθιερώθηκε το να εκδιώκονται απλώς βίαια έξω από τα τείχη. Τους φαρμακούς ονόμαζαν και «καθάρματα» γιατί έφερναν τον καθαρμό της πόλης της πόλης από το μίασμα.

Βλέπουμε λοιπόν ότι από καταβολής το «φάρμακο» σε όλες τις μορφές εμπεριείχε την αμφισημία. Μήπως το ίδιο το σύμβολο των γιατρών και των φαρμακοποιών δεν είναι ο δηλητηριώδης όφις. Οι φαρμακοί η καθάρματα της αρχαίας πόλης ήταν που λύτρωναν την πόλη σε χαλεπούς καιρούς. Ο ίδιος ο Σωκράτης δεν έπαιξε το διπλό ρόλο το «αποδιοπομπαίου τράγου» όντας σωτήρας και καταδικασμένος ταυτόχρονα; Αλλά και το δηλητήριο του φιδιού μπορεί συνάμα από τη θεϊκή σοφία του Ιπποκράτη να γίνει θεραπευτική ουσία που σώζει ζωές.

Τα πράγματα λοιπόν της φύσης δεν είναι καθαυτά καλά η κακά.  Είναι η χρήση που τους κάνουμε που τα κάνει χρήσιμα η βλαβερά. Όπως οι φαρμακοί η καθάρματα της αρχαίας εποχής είναι ταυτόχρονα καλά και κακά, σώζουν και σκοτώνουν.

Την πανάρχαια τούτη αλήθεια την συναντούμε καθημερινά στο παθολογικό φαινόμενο, μάστιγα της μοντέρνας ζωής, τις εξαρτήσεις. Εξάρτηση είναι η αδυναμία ενός ατόμου να σταματήσει μια δραστηριότητα ακόμα και όταν είναι επιβλαβής η και θανατηφόρα για τον ίδιο η και τους γύρω του.

Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι η εξάρτηση από την ηρωίνη. Οι ηρωινομανείς αν και οδηγούνται σε βέβαιο θάνατο αδυνατούν να σταματήσουν την έξη που τους έχει γίνει δευτέρα φύση. Αν και γνωρίζουν καλύτερα από όλους μας τα ολέθρια αποτελέσματα της εξάρτησής τους. Η ηρωίνη είναι οπιούχο όπως η μορφίνη και όπως ξέρουμε η μορφίνη ως ισχυρότατο αναλγητικό ανακούφισε μυριάδες ασθενείς και τους επέτρεψε να υποστούν σωτήριες εγχειρήσεις.

Ανάλογες καταστάσεις συναντάμε σε όλους τους τύπους εξαρτήσεων. Το αλκοόλ «ευφραίνει καρδίαν» αλλά η κατάχρηση σκοτώνει, η χαρτοπαιξία είναι διασκέδαση για τη ψυχή και το πνεύμα αλλά η κατάχρηση διαλύει οικογένειες και εξανεμίζει περιουσίες, η τηλεόραση είναι το σύμβολο της τεχνολογικής προόδου του 20^ου αιώνα αλλά μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στην ορθή ψυχική ανάπτυξη των παιδιών. Και θα λέγαμε «ων ουκ εστίν αριθμός» σε ότι αφορά τη δυνατότητα της ανθρώπινης ψυχής να διαστρεβλώνει τα πράγματα και να δημιουργεί παθολογικές καταστάσεις.

Η θεραπεία των εξαρτημένων ατόμων είναι δύσκολη υπόθεση η οποία όμως μπορεί και εύκολα αν πετύχει αν ο ενδιαφερόμενος ειλικρινά επιθυμεί να απαλλαγεί από το πάθος του. Οι επιστήμονες της ψυχικής υγείας τον περιμένουν να κάνει το πρώτο βήμα για να του συμπαρασταθούν σε όλα τα επόμενα.

Νικόλαος Χρηστίδης

Ψυχίατρος Ψυχαναλυτής

Καβάλα

ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΒΊΑΣ

Ο μεγάλος ανθρωπιστής φιλόσοφος του αιματοκυλισμένου, από δυο παγκόσμιους πολέμους, 20 αιώνα Λεβινάς (Levinas) στήριξε τη σκέψη του στην αποκαλυπτική μορφή του ανθρώπινου προσώπου. Ισχυρίζεται ότι η ανθρώπινη φύση μας αναδύεται από τα μύχια της ψυχής ολοκληρωτικά στην έκφραση του προσώπου. 

Η επιστήμη και η τέχνη συνηγορούν σ’ αυτή την υπόθεση. Όλοι γνωρίζουμε ότι οι πέντε αισθήσεις μας, τα όργανα που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο βρίσκονται στο πρόσωπο μας. Ταυτόχρονα όταν θέλουμε να βυθομετρήσουμε κάποιου τις σκέψεις το πρόσωπό του εξετάζουμε. Δικαιολογημένα γιατί η επιδερμίδα του προσώπου καλύπτει αμέτρητους μικρούς μύες που διαμορφώνουν τη πληθώρα εκφράσεων που αντιστοιχούν στις άπειρες λεπτές συναισθηματικές διακυμάνσεις. Κανένα άλλο μέρος του σώματος μας δεν έχει αυτά τα χαρακτηριστικά και ούτε και κανένα άλλο έμβιο ον του πλανήτη μας. Δεν ξέρω αν τα ζώα έχουν ψυχή (μη μας κυνηγάει και η φιλοζωική εταιρεία) αλλά σίγουρα έχουν μουσούδα και όχι πρόσωπο. Δηλαδή η γκάμα του ψυχικού τους κόσμου δεν συγκρίνεται με τη γκάμα της ψυχής του ανθρώπου.

Λένε ότι «τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής» κι ότι «το πρόσωπο είναι σπαθί» για να δηλωθεί η ιδιαιτερότητα του μέρους αυτού του σώματος μας.

Όσο για τη Τέχνη, τη ζωγραφική για παράδειγμα, κανένα άλλο κομμάτι του ανθρώπου η εν γένει άλλη εικόνα της φύσης, δεν έχει τόσο συναρπάσει τους καλλιτέχνες, όσο πορτραίτο. Ακόμη και η ταπεινή αστυνομική μας ταυτότητα τη φωτογραφία του προσώπου μας φέρει και όχι κάποιου άλλου μέλους μας. Εδώ αστυνομία και βαθειά ανθρωπιστική φιλοσοφία συμφωνούν.

Τα σκεφτόμουν αυτά με αφορμή τη βίαιη ελληνική και διεθνή επικαιρότητα. Το εκλιπαρούν γεμάτο αίμα πρόσωπο ενός  αιμοσταγούς τύραννου συγκλόνισε τη παγκόσμια κοινότητα στο σημείο να διαταχθεί έρευνα για τις συνθήκες θανάτου του. Σίγουρα χωρίς το «πορτραίτο» του βίντεο στις οθόνες κανείς δεν θα είχε συγκινηθεί για το θάνατο του δικτάτορα. Το πρόσωπο του εξέφραζε τόση απόγνωση, τόσο τρόμο που, παρά τις θαμπές εικόνες της τηλεόρασης, άγγιξαν τη ψυχή μας και πρόσβαλλαν την ανθρωπιά μας.

Τη δύναμη αυτή του προσώπου αναδεικνύει η φιλοσοφία του Λεβινάς λέγοντας πόσο δύσκολο είναι να πυροβολήσουμε κάποιον όταν τον κοιτάμε στα μάτια.

Ίσως οι κουκούλες κάποιων ατόμων (όποια κι αν είναι η πολιτική ιδεολογία τους ως κουκουλοφόροι) είναι σύμπτωμα της σύγχρονης κοινωνικής βίας. Γιατί κρύβουν το πρόσωπο, την ανθρωπιά μας, δηλαδή ότι πιο πολύτιμο έχουμε ως Έλληνες.

Ως γνωστόν η βία είναι απρόσωπη, τουλάχιστον στους μοντέρνους καιρούς που ζούμε.

23/10/11

Ν Χρηστίδης

“Τι ζητάει η ψυχή μας…”

Η βαβελική πολυφωνία της Ψυχιατρικής εμποδίζει όχι μόνο το μη ειδήμον κοινό να παρακολουθήσει τη ψυχιατρική σκέψη αλλά κοιτους ίδιους τους επαγγελματίες να συνεννοηθούν  μεταξύ τους. Αυτό δεν συμβαίνει επί σκοπού, όπως θα υπέθεταν ορισμένοι, αλλά λόγω ιδιαιτερότητας του συγκεκριμένου πεδίου της επιστητού.

Το γνώση της ψυχής διεκδικούν οι υψηλότερες μορφές της ανθρώπινης σκέψης, Θεολογία και Φιλοσοφία. Ο ανταγωνισμός είναι σκληρός και η Ψυχιατρική μου φαίνεται μακριά από τους πρωτοπόρους.  Η εμφάνιση της Ψυχολογίας, και δη της Ψυχανάλυσης, φάνηκε να προσπαθεί να καλύψει την απόσταση. Όμως η Ψυχανάλυση αναλώθηκε στους δικούς της δογματισμούς και δείχνει να μη μπορεί να δώσει άλλους καρπούς.

Η Ψυχιατρική επέστρεψε στα γνωστά μονοπάτια της “ανατομικής βιολογίας” συνεπικουρούμενη στο πισωγύρισμα από τις μοντέρνες εξελίξεις της ψυχολογίας στη γνωσιακή έκφανση της. Πλέον η επιστήμη η είναι τεχνολογική η δεν είναι επιστήμη.

Δηλαδή η ψυχή του ανθρώπου αντικειμενοποιείται για να διερευνηθεί και εξοβελίζεται από την έρευνα η διυποκειμενική της υπόσταση που συνιστά και την ουσία της και ξεδιπλώνεται στο χρόνο, στη διάρκεια και όχι στο χώρο.

Επ’ αυτού συστήνουμε την άμεση προσφυγή στην ανάγνωση του κορυφαίου αμερικανού Ψυχίατρου Φίλιπ Στερν :   THE PRESENT MOMENT in psychotherapy and everyday life.

Γιατί πιστεύουμε ότι η άσκηση της Ψυχιατρικής αποκλειστικά μέσω της συνταγογράφησης ψυχοφαρμάκων υποτιμά όχι μόνο το ψυχίατρο και την επιστήμη του άλλα και την ουσία του ανθρώπου.

Νικόλαος Χρηστίδης  

ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΗΣ

Φιλελλήνων 2 – ΚΑΒΑΛΑ

2510835557

Ου γάρ έρχεται μόνο…

Το προσδόκιμο ηλικίας αυξήθηκε αλματωδώς τα τελευταία χρόνια ακόμα και στην ελληνική επικράτεια. Οι πρόσφατες εξελίξεις στο «ασφαλιστικό» το επιβεβαιώνουν όσο γίνεται πιο επίσημα. Γεγονός αναμφισβήτητα ευτυχές το οποίο δεν παραλείπει να δημιουργεί μια σειρά από ζητήματα. Ας ασχοληθούμε με αυτά που αφορούν άμεσα τη ψυχιατρική αν και διεκδικούνται και από τη Νευρολογία. Ειρήσθω εν παρόδω ότι από το 1984 η Ψυχιατρική και η Νευρολογία είναι δύο διαφορετικές ειδικότητες και το αντικείμενο τους διαφέρει.

Το πρόβλημα για το οποίο συζητούμε είναι η νοητική εξασθένηση που εμφανίζεται σε τμήμα του πληθυσμού με την πάροδο της ηλικίας. Η ηλικία εμφάνισης των αρχικών διακριτικών συμπτωμάτων εξασθένησης καθώς και η έντασή τους είναι αδύνατον να προβλεφθούν. Δεν θέλω να αναφέρω παραδείγματα συμπτωμάτων γιατί η φυσική τάση όποιου διαβάζει ιατρικό κείμενο είναι να θεωρεί ότι έχει όλα τα συμπτώματα που διαβάζει στο εν λόγω κείμενο. Το ίδιο πάθαινα κι εγώ στη διάρκεια των σπουδών μου γι αυτό ας είμαστε επιφυλακτικοί στα αναγνώσματα τύπου «γιατρός στο σπίτι σας». Σε περίπτωση αμφιβολίας επισκεφθείτε ένα ειδικό αντί να ξαγρυπνάτε από αγωνία. 

Μπορούμε να πούμε ότι το πιο χτυπητό σύμπτωμα της διανοητικής εξασθένησης αποτελούν οι δυσκολίες της πρόσφατης μνήμης. Όταν μεγαλώνουμε το παρελθόν αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον από το παρόν και η ενασχόληση με το παρελθόν και τις αναμνήσεις είναι φυσιολογικό φαινόμενο. Όταν το άτομο βυθίζεται στις μνήμες του, αδιαφορεί για όσα συμβαίνουν γύρω του και ξεχνά συνεχώς τα τρέχοντα.  Tούτο επηρεάζει την ικανότητα του να ανταπεξέλθει στα στοιχειώδη καθήκοντα προσαρμογής στην ζωή. Π.χ. ξεχνάει να σιτισθεί.

Βέβαια πριν η κατάσταση φτάσει στο δραματικό σημείο να μην ικανοποιούνται βασικές ζωτικές ανάγκες παρατηρούνται άλλα ελαφρότερα συμπτώματα. Όμως στην ιατρική η στεγνή απαρίθμηση συμπτωμάτων η και εργαστηριακών εξετάσεων σπάνια βγάζει διάγνωση. Εκείνο που συνεκτιμά ο γιατρός είναι η συνολική λειτουργία ενός οργανισμού και η ικανότητα του να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της πραγματικότητας. Το παθολογικό και το φυσιολογικό δεν είναι απόλυτες έννοιες. Ορίζονται λαμβάνοντας υπόψη ταυτόχρονα τις συνθήκες που αντιμετωπίζει ένα άτομο και τις δυνατότητες του. Με αυτή την έννοια τα πάσης φύσεως νοητικά τεστ μας λένε τη μισή αλήθεια.

Αν ζητήσετε από ένα άτομο της τέταρτης ηλικίας να αρκεσθεί στις συνήθειες και τρόπο ζωής που έχει ο ίδιος επιλέξει και του ταιριάζει θα το κρίνετε φυσιολογικό. Αν του ζητήσετε να αναλάβει τις ευθύνες «να τρέξει» μια επιχειρηματική δραστηριότητα που δεν γνωρίζει σε αντίξοες συνθήκες θα αποδειχθεί σύντομα η πνευματική του κούραση και ανεπάρκεια. Μπορούμε μάλιστα να αναρωτηθούμε αν τον ενδιαφέρει πραγματικά μια τέτοια δραστηριότητα αρκετά ώστε «να βάλει τα δυνατά του». Αντίστοιχα μαθητής που δεν ενδιαφέρεται για τα σχολικά του καθήκοντα και έχει κακούς βαθμούς στα τεστ δεν σημαίνει ότι είναι νοητικά καθυστερημένος.

Τα προβλήματα της ζωής είναι επιλύσιμα όταν βρίσκονται στο επίπεδο των κινήτρων και των ικανοτήτων του ατόμου. Ιδίως δε τα προσωπικά κίνητρα του καθενός είναι μυστηριώδης και αυστηρά προσωπική υπόθεση.

Από την άλλη πλευρά η ραθυμία κοινή σε όλους αποτελεί πηγή κινδύνου τόσο για τον αδιάφορο μαθητή όσο και για εκείνη που δεν ασκεί πια επαγγελματική δραστηριότητα η έχει εκπληρώσει τα γονικά του καθήκοντα. Είναι το ίδιο επισφαλές να απαιτούμε καθήκοντα που ξεπερνούν τις δυνατότητες με το να τελεί υπό παραίτηση σε δραστηριότητες που μπορεί να ασκεί. Όργανο που δεν χρησιμοποιείται ατροφεί λέει ένας βασικός νόμος της βιολογίας ο οποίος ισχύει και για το σώμα και για το πνεύμα.

Σε όλη μας τη ζωή από τη στιγμή της γέννησης η επιβίωση είναι ζήτημα προσαρμογής ως αποτέλεσμα λεπτής εξισορρόπησης εξωτερικών συνθηκών και εσωτερικών δυνατοτήτων. Ο Αβοριγίνας της Αυστραλίας έχει τις ίδιες πιθανότητες επιβίωσης στη Νέα Υόρκη όσο και ο νεοϋορκέζος στη αυστραλιανή στέπα. Βρείτε ποιος είναι άρρωστος και ποιος υγιής.

Όπως οι γονείς πρέπει να προστατεύουν τα παιδιά αλλά όχι υπερβολικά άλλο τόσο πρέπει τα παιδιά να προστατεύουν τους γονείς τους όταν αυτοί μεγαλώσουν αλλά όχι υπερβολικά. Ποιος όμως ορίζει τι είναι υπερβολικά; Σίγουρα όχι ένα τεστ. Ακόμα και αυτό είναι θέμα συνεννόησης μεταξύ γονιών και παιδιών, Μια ακόμη λεπτή ισορροπία που πρέπει να βρεθεί.

Αυτόματες και μηχανικές λύσεις δεν υπάρχουν. Η προσαρμογή της συμπεριφοράς είναι ο μοναδικός μοχλός.

Σε ότι δεν αφορά το μέτωπο φαρμακοθεραπεία πέρα από τις συνήθεις συμβουλές υγιεινής διατροφής ουδέν νεώτερον. Στη πληθώρα φαρμάκων που προτείνεται για ενίσχυση της μνήμης, της διανοητικής ικανότητας η έστω και επιβράδυνση της έκπτωσης της ούτε ένα δεν έχει αποδείξει τη κλινική του αποτελεσματικότητα αντικειμενικά. Ίσως η δράση placebo διατηρεί την αξία της σ’ αυτές τις περιπτώσεις.

Πάντοτε όμως πρέπει να αποκλεισθεί η έκπτωση της πνευματικής λειτουργίας που οφείλεται σε κατάθλιψη και θεραπεύεται αποτελεσματικά με αντικαταθλιπτικά. Η διάγνωση γίνεται πάντοτε από Ψυχίατρο. Επίσης σε περιπτώσεις διαταραχών της συμπεριφοράς ένας Ψυχίατρος μπορεί να συνταγογραφήσει συμπτωματική φαρμακοθεραπεία που κατευνάζει τα συμπτώματα χωρίς να αναστέλλει την εξέλιξη της έκπτωσης.

Τα ανωτέρα ισχύουν σχεδόν ολοκληρωτικά και όταν πρόκειται για ανοϊκές καταστάσεις σε πρώιμη ηλικία. Σε όλες βέβαια τις περιπτώσεις πρέπει να αποκλειστεί οργανικό νόσημα ιάσιμο που θα μπορούσε να προκαλέσει νοητική δυσλειτουργία.

Ν.Χ

15/02/11

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΡΕΛΑΣ

Η ψυχή του ανθρώπου, και όχι μόνο «της γυναίκας η καρδιά», «είναι μια άβυσσος, πότε κόλαση και πότε ο παράδεισος…» και βιώνει όλες τις άπειρες ενδιάμεσες  καταστάσεις. Σαλεύει ο νους μόνο και να το σκεφτεί. Πώς να καθίσει να τη μελετήσει, να την μελετήσει κι ακόμη περισσότερο να τη δαμάσει;

Το τιτάνιο τούτο έργο το έχουν αναλάβει στην εποχή μας οι επιστήμονες επαγγελματίες της ψυχής που είναι οι Ψυχίατροι, Ψυχολόγοι, Ψυχονευρολόγοι αλλά και διαφόρων ειδών ψυχοθεραπευτές όπως ψυχαναλυτές, γνωσιοθεραπευτές και πάει λέγοντας. Η δυσκολία του καθημερινού ανθρώπου να προσανατολιστεί στους τίτλους των επαγγελματιών ψυχικής υγείας αντανακλά την πολυπλοκότητα του κόσμου της ψυχικής υγείας. Άπειρες  φορές ακούμε την ίδια ερώτηση : «Τι είναι ψυχολόγος, τι είναι ψυχίατρος, τι είναι ψυχαναλυτής;». Η ίδια η υφή των επιστημών της ψυχής είναι νεφελώδης και πολυσύνθετη άρα και οι τρόποι προσέγγισης της δηλαδή οι επιστημονικοί κλάδοι που την μελετούν.

Οι επιστήμες της ψυχής, ψυχιατρική, αργότερα ψυχολογία και πρόσφατα νευροψυχολογία και κάποιες άλλες, έχουν εμφανιστεί σχετικά πρόσφατα στην ιστορία της ιατρικής. Περίπου ταυτόχρονα με την Γαλλική Επανάσταση στα τέλη του 18^ου αιώνα, δηλαδή εδώ και 200 χρόνια. Συγκριτικά ας αναλογιστούμε ότι τα Ιπποκρατικά κείμενα έχουν ηλικία 2.500 χρόνων… Ειρήσθω εν παρόδω, η ιατρική επιστήμη όπως τη θέσπισε ο Ιπποκράτης, που σήμερα αντιμετωπίζεται ως μουσειακό αντικείμενο, εδιδάσκετο και εξασκείτο στη Δύση μέχρι εκείνο τον περίφημο 18^ο αιώνα. Τον αιώνα της Γαλλικής επανάστασης, τον αιώνα του Διαφωτισμού, του ορθολογισμού, τον αιώνα που τοποθετείται η απαρχή των μοντέρνων καιρών, του δυτικού κόσμου όπως τον ξέρουμε σήμερα. Από τα 2 500 χρόνια που έχουν περάσει από την εποχή του Ιπποκράτη μόνο στα 200 τελευταία θεωρήθηκε «ξεπερασμένος».

Η ψυχική νόσος όπως και τα σωματικά νοσήματα συνοδεύουν τον άνθρωπο από την αρχή της ιστορίας του. Αναρωτιόμαστε μόνο για τη τύχη των συνανθρώπων μας που υπέφεραν ψυχικά πριν γεννηθεί η Ψυχιατρική, πριν υπάρξουν ψυχίατροι.  Ποιος τους φρόντιζε, ποιος τους γιάτρευε; Υπάρχουν όχι μία αλλά δύο απαντήσεις.

Η πρώτη είναι ιατρική-σωματική. Αν και για τον Ιπποκράτη όλα τα νοσήματα είναι σωματικά δεν αρνείται τη εμφάνιση ψυχικών συμπτωμάτων όπως το παραλήρημα. Θεραπεύει τα ψυχικά αυτά συμπτώματα φροντίζοντας τη σωματική νόσο που τα προκαλεί. Για παράδειγμα  εκδήλωση μελαγχολίας αποδόθηκε στην υπερβολική έκκριση μαύρης χολής εξ ου και η ονομασία της. Προσπαθεί να παρέμβει ιατρικά στην έκκριση της μαύρης χοής.

Η δεύτερη είναι ψυχική-ηθική και την είχαν αναλάβει οι μάγοι και οι ιερείς και αργότερα οι φιλόσοφοι όταν και όπου αυτοί εμφανίστηκαν στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Αυτό που άλλαξε τον 18^ο αιώνα με τη γέννηση της ψυχιατρικής είναι το γεγονός της θεραπευτικής προσέγγισης των ψυχασθενών όχι μόνο σωματικά-φαρμακευτικά αλλά και ψυχικά. Δηλαδή αυτό που άλλαξε ήταν η επινόηση θεραπείας των ψυχοπαθών μέσα από μια ανθρώπινη σχέση. Ο Γάλλος Ψυχίατρος Φ. Πινέλ θεωρείται ο πατέρας της Ψυχιατρικής περίπου όπως ο Φρόυντ θεωρείται πατέρας της Ψυχανάλυσης έναν αιώνα μετά.

Ως τότε, τον 18^ο αιώνα, η ψυχή του ανθρώπου ανήκε στην αποκλειστική δικαιοδοσία των ιερέων και των φιλοσόφων και το σώμα ανήκε στους ιατρούς. Τρανταχτό παράδειγμα η στωική φιλοσοφία η οποία ιδιαιτέρως ασχολήθηκε με τα ανθρώπινα πάθη και τις συνέπειες για το κάθε άτομο. Εξ άλλου οι θεωρίες των πρώτων ψυχιάτρων ήταν απευθείας εμπνευσμένες από τους στωικούς φιλόσοφους. Όσο για τις θρησκευτικές επιρροές αρκεί να σκεφτούμε τον εξομολογητικό χαρακτήρα της Ψυχανάλυσης για να διαπιστώσουμε πως η ιατρική επιστήμη με την εφεύρεση της Ψυχιατρικής πραξικοπηματικά έκανε δικά της τα ξένα χωράφια των ιερέων και των φιλοσόφων.

Στην εξέλιξη της ιστορίας βρεθήκαμε, εμείς οι μοντέρνοι, με ψυχίατρους, ψυχολόγους, ψυχοθεραπευτές και ψυχοφάρμακα, ηλεκτροσόκ και λοβοτομές αντί για φιλόσοφους και ιερωμένους. «Όλα μαζί και ταυτοχρόνως… αναντάμ παπαντάμ » που λέει και ο Σαββόπουλος.

Ν. Χ.