Το προσδόκιμο ηλικίας αυξήθηκε αλματωδώς τα τελευταία χρόνια ακόμα και στην ελληνική επικράτεια. Οι πρόσφατες εξελίξεις στο «ασφαλιστικό» το επιβεβαιώνουν όσο γίνεται πιο επίσημα. Γεγονός αναμφισβήτητα ευτυχές το οποίο δεν παραλείπει να δημιουργεί μια σειρά από ζητήματα. Ας ασχοληθούμε με αυτά που αφορούν άμεσα τη ψυχιατρική αν και διεκδικούνται και από τη Νευρολογία. Ειρήσθω εν παρόδω ότι από το 1984 η Ψυχιατρική και η Νευρολογία είναι δύο διαφορετικές ειδικότητες και το αντικείμενο τους διαφέρει.
Το πρόβλημα για το οποίο συζητούμε είναι η νοητική εξασθένηση που εμφανίζεται σε τμήμα του πληθυσμού με την πάροδο της ηλικίας. Η ηλικία εμφάνισης των αρχικών διακριτικών συμπτωμάτων εξασθένησης καθώς και η έντασή τους είναι αδύνατον να προβλεφθούν. Δεν θέλω να αναφέρω παραδείγματα συμπτωμάτων γιατί η φυσική τάση όποιου διαβάζει ιατρικό κείμενο είναι να θεωρεί ότι έχει όλα τα συμπτώματα που διαβάζει στο εν λόγω κείμενο. Το ίδιο πάθαινα κι εγώ στη διάρκεια των σπουδών μου γι αυτό ας είμαστε επιφυλακτικοί στα αναγνώσματα τύπου «γιατρός στο σπίτι σας». Σε περίπτωση αμφιβολίας επισκεφθείτε ένα ειδικό αντί να ξαγρυπνάτε από αγωνία.
Μπορούμε να πούμε ότι το πιο χτυπητό σύμπτωμα της διανοητικής εξασθένησης αποτελούν οι δυσκολίες της πρόσφατης μνήμης. Όταν μεγαλώνουμε το παρελθόν αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον από το παρόν και η ενασχόληση με το παρελθόν και τις αναμνήσεις είναι φυσιολογικό φαινόμενο. Όταν το άτομο βυθίζεται στις μνήμες του, αδιαφορεί για όσα συμβαίνουν γύρω του και ξεχνά συνεχώς τα τρέχοντα. Tούτο επηρεάζει την ικανότητα του να ανταπεξέλθει στα στοιχειώδη καθήκοντα προσαρμογής στην ζωή. Π.χ. ξεχνάει να σιτισθεί.
Βέβαια πριν η κατάσταση φτάσει στο δραματικό σημείο να μην ικανοποιούνται βασικές ζωτικές ανάγκες παρατηρούνται άλλα ελαφρότερα συμπτώματα. Όμως στην ιατρική η στεγνή απαρίθμηση συμπτωμάτων η και εργαστηριακών εξετάσεων σπάνια βγάζει διάγνωση. Εκείνο που συνεκτιμά ο γιατρός είναι η συνολική λειτουργία ενός οργανισμού και η ικανότητα του να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της πραγματικότητας. Το παθολογικό και το φυσιολογικό δεν είναι απόλυτες έννοιες. Ορίζονται λαμβάνοντας υπόψη ταυτόχρονα τις συνθήκες που αντιμετωπίζει ένα άτομο και τις δυνατότητες του. Με αυτή την έννοια τα πάσης φύσεως νοητικά τεστ μας λένε τη μισή αλήθεια.
Αν ζητήσετε από ένα άτομο της τέταρτης ηλικίας να αρκεσθεί στις συνήθειες και τρόπο ζωής που έχει ο ίδιος επιλέξει και του ταιριάζει θα το κρίνετε φυσιολογικό. Αν του ζητήσετε να αναλάβει τις ευθύνες «να τρέξει» μια επιχειρηματική δραστηριότητα που δεν γνωρίζει σε αντίξοες συνθήκες θα αποδειχθεί σύντομα η πνευματική του κούραση και ανεπάρκεια. Μπορούμε μάλιστα να αναρωτηθούμε αν τον ενδιαφέρει πραγματικά μια τέτοια δραστηριότητα αρκετά ώστε «να βάλει τα δυνατά του». Αντίστοιχα μαθητής που δεν ενδιαφέρεται για τα σχολικά του καθήκοντα και έχει κακούς βαθμούς στα τεστ δεν σημαίνει ότι είναι νοητικά καθυστερημένος.
Τα προβλήματα της ζωής είναι επιλύσιμα όταν βρίσκονται στο επίπεδο των κινήτρων και των ικανοτήτων του ατόμου. Ιδίως δε τα προσωπικά κίνητρα του καθενός είναι μυστηριώδης και αυστηρά προσωπική υπόθεση.
Από την άλλη πλευρά η ραθυμία κοινή σε όλους αποτελεί πηγή κινδύνου τόσο για τον αδιάφορο μαθητή όσο και για εκείνη που δεν ασκεί πια επαγγελματική δραστηριότητα η έχει εκπληρώσει τα γονικά του καθήκοντα. Είναι το ίδιο επισφαλές να απαιτούμε καθήκοντα που ξεπερνούν τις δυνατότητες με το να τελεί υπό παραίτηση σε δραστηριότητες που μπορεί να ασκεί. Όργανο που δεν χρησιμοποιείται ατροφεί λέει ένας βασικός νόμος της βιολογίας ο οποίος ισχύει και για το σώμα και για το πνεύμα.
Σε όλη μας τη ζωή από τη στιγμή της γέννησης η επιβίωση είναι ζήτημα προσαρμογής ως αποτέλεσμα λεπτής εξισορρόπησης εξωτερικών συνθηκών και εσωτερικών δυνατοτήτων. Ο Αβοριγίνας της Αυστραλίας έχει τις ίδιες πιθανότητες επιβίωσης στη Νέα Υόρκη όσο και ο νεοϋορκέζος στη αυστραλιανή στέπα. Βρείτε ποιος είναι άρρωστος και ποιος υγιής.
Όπως οι γονείς πρέπει να προστατεύουν τα παιδιά αλλά όχι υπερβολικά άλλο τόσο πρέπει τα παιδιά να προστατεύουν τους γονείς τους όταν αυτοί μεγαλώσουν αλλά όχι υπερβολικά. Ποιος όμως ορίζει τι είναι υπερβολικά; Σίγουρα όχι ένα τεστ. Ακόμα και αυτό είναι θέμα συνεννόησης μεταξύ γονιών και παιδιών, Μια ακόμη λεπτή ισορροπία που πρέπει να βρεθεί.
Αυτόματες και μηχανικές λύσεις δεν υπάρχουν. Η προσαρμογή της συμπεριφοράς είναι ο μοναδικός μοχλός.
Σε ότι δεν αφορά το μέτωπο φαρμακοθεραπεία πέρα από τις συνήθεις συμβουλές υγιεινής διατροφής ουδέν νεώτερον. Στη πληθώρα φαρμάκων που προτείνεται για ενίσχυση της μνήμης, της διανοητικής ικανότητας η έστω και επιβράδυνση της έκπτωσης της ούτε ένα δεν έχει αποδείξει τη κλινική του αποτελεσματικότητα αντικειμενικά. Ίσως η δράση placebo διατηρεί την αξία της σ’ αυτές τις περιπτώσεις.
Πάντοτε όμως πρέπει να αποκλεισθεί η έκπτωση της πνευματικής λειτουργίας που οφείλεται σε κατάθλιψη και θεραπεύεται αποτελεσματικά με αντικαταθλιπτικά. Η διάγνωση γίνεται πάντοτε από Ψυχίατρο. Επίσης σε περιπτώσεις διαταραχών της συμπεριφοράς ένας Ψυχίατρος μπορεί να συνταγογραφήσει συμπτωματική φαρμακοθεραπεία που κατευνάζει τα συμπτώματα χωρίς να αναστέλλει την εξέλιξη της έκπτωσης.
Τα ανωτέρα ισχύουν σχεδόν ολοκληρωτικά και όταν πρόκειται για ανοϊκές καταστάσεις σε πρώιμη ηλικία. Σε όλες βέβαια τις περιπτώσεις πρέπει να αποκλειστεί οργανικό νόσημα ιάσιμο που θα μπορούσε να προκαλέσει νοητική δυσλειτουργία.
Ν.Χ
15/02/11
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου