ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΒΊΑΣ

Ο μεγάλος ανθρωπιστής φιλόσοφος του αιματοκυλισμένου, από δυο παγκόσμιους πολέμους, 20 αιώνα Λεβινάς (Levinas) στήριξε τη σκέψη του στην αποκαλυπτική μορφή του ανθρώπινου προσώπου. Ισχυρίζεται ότι η ανθρώπινη φύση μας αναδύεται από τα μύχια της ψυχής ολοκληρωτικά στην έκφραση του προσώπου. 

Η επιστήμη και η τέχνη συνηγορούν σ’ αυτή την υπόθεση. Όλοι γνωρίζουμε ότι οι πέντε αισθήσεις μας, τα όργανα που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο βρίσκονται στο πρόσωπο μας. Ταυτόχρονα όταν θέλουμε να βυθομετρήσουμε κάποιου τις σκέψεις το πρόσωπό του εξετάζουμε. Δικαιολογημένα γιατί η επιδερμίδα του προσώπου καλύπτει αμέτρητους μικρούς μύες που διαμορφώνουν τη πληθώρα εκφράσεων που αντιστοιχούν στις άπειρες λεπτές συναισθηματικές διακυμάνσεις. Κανένα άλλο μέρος του σώματος μας δεν έχει αυτά τα χαρακτηριστικά και ούτε και κανένα άλλο έμβιο ον του πλανήτη μας. Δεν ξέρω αν τα ζώα έχουν ψυχή (μη μας κυνηγάει και η φιλοζωική εταιρεία) αλλά σίγουρα έχουν μουσούδα και όχι πρόσωπο. Δηλαδή η γκάμα του ψυχικού τους κόσμου δεν συγκρίνεται με τη γκάμα της ψυχής του ανθρώπου.

Λένε ότι «τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής» κι ότι «το πρόσωπο είναι σπαθί» για να δηλωθεί η ιδιαιτερότητα του μέρους αυτού του σώματος μας.

Όσο για τη Τέχνη, τη ζωγραφική για παράδειγμα, κανένα άλλο κομμάτι του ανθρώπου η εν γένει άλλη εικόνα της φύσης, δεν έχει τόσο συναρπάσει τους καλλιτέχνες, όσο πορτραίτο. Ακόμη και η ταπεινή αστυνομική μας ταυτότητα τη φωτογραφία του προσώπου μας φέρει και όχι κάποιου άλλου μέλους μας. Εδώ αστυνομία και βαθειά ανθρωπιστική φιλοσοφία συμφωνούν.

Τα σκεφτόμουν αυτά με αφορμή τη βίαιη ελληνική και διεθνή επικαιρότητα. Το εκλιπαρούν γεμάτο αίμα πρόσωπο ενός  αιμοσταγούς τύραννου συγκλόνισε τη παγκόσμια κοινότητα στο σημείο να διαταχθεί έρευνα για τις συνθήκες θανάτου του. Σίγουρα χωρίς το «πορτραίτο» του βίντεο στις οθόνες κανείς δεν θα είχε συγκινηθεί για το θάνατο του δικτάτορα. Το πρόσωπο του εξέφραζε τόση απόγνωση, τόσο τρόμο που, παρά τις θαμπές εικόνες της τηλεόρασης, άγγιξαν τη ψυχή μας και πρόσβαλλαν την ανθρωπιά μας.

Τη δύναμη αυτή του προσώπου αναδεικνύει η φιλοσοφία του Λεβινάς λέγοντας πόσο δύσκολο είναι να πυροβολήσουμε κάποιον όταν τον κοιτάμε στα μάτια.

Ίσως οι κουκούλες κάποιων ατόμων (όποια κι αν είναι η πολιτική ιδεολογία τους ως κουκουλοφόροι) είναι σύμπτωμα της σύγχρονης κοινωνικής βίας. Γιατί κρύβουν το πρόσωπο, την ανθρωπιά μας, δηλαδή ότι πιο πολύτιμο έχουμε ως Έλληνες.

Ως γνωστόν η βία είναι απρόσωπη, τουλάχιστον στους μοντέρνους καιρούς που ζούμε.

23/10/11

Ν Χρηστίδης